အင္းေလးကန္အတြင္းရႇိ ေရ၏ pH ပမာဏ ျမင့္တက္လာမႈေၾကာင့္ ငါးမ်ားရႇင္သန္မႈႏႈန္း တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့က်လာၿပီး ေဒသရင္းငါးမ်ဳိးစိတ္ ျပဳန္းတီးမႈႏႇင့္ ရင္ဆုိင္ေနရ

အင္ေလးကန္ေျမာက္ဘက္ပုိင္းအေျခအေနအား ေတြ႔ရစဥ္ အင္းေလးကန္အတြင္းရႇိ ေရတြင္ pH ပမာဏ ျမင့္တက္လာမႈေၾကာင့္ ငါးမ်ား ရႇင္သန္မႈႏႈန္း တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့က်လာၿပီး ငါးမ်ဳိးျပဳန္းတီးမႈမ်ားႏႇင့္ ရင္ဆုိင္ေနရေၾကာင္း အင္းေလးကန္ ေရရႇည္တည္တံ့ေရးႏႇင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနေကာင္းမ်ား ျပန္လည္ေဖာ္ေဆာင္ေရးအတြက္ ရႇမ္းျပည္နယ္ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနမႇ တင္ျပခ်က္စာတမ္းအရ သိရႇိရသည္။ အင္းေလးကန္အတြင္း ငါးမ်ဳိးစိတ္ ၅၀ ခန္႔ႏႇင့္ လိပ္မ်ဳိးစိတ္သုံးမ်ဳိး၊ ကုန္းေနေရေနႏႇင့္ တြားသြားသတၲ၀ါ ၃၀ မ်ဳိးခန္႔ရႇိေၾကာင္း၊ သို့ေသာ္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ ၁၀ ႏႇစ္ခန့္္မႇ စတင္ကာ ငါးမ်ိဳးစိတ္မ်ားေလ်ာ့နည္းပေပ်ာက္ လာခဲ့ေၾကာင္းလည္း သိရႇိရသည္။အဆိုပါငါးမ်ားအနက္ ငါးဖိန္း၊ ငါးရစ္၊ ငါးေတာင္ႏြယ္၊ ငါးခူရႇင္ဖ၊ ငါးနီစိမ္း၊ ငါးျဖဴစိမ္း၊ ငါးပုတ္မဆန္း မၾကား၊ ငါးအံုမက္၊ ငါးျပားသမအစ ရႇိသည္တို႔သည္ ေဒသရင္းငါးမ်ဳိးစိတ္ (Endemic species) ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း သိရႇိရသည္။ အင္းေလးကန္အတြင္းရႇိ ေရ၏ pH ဂုဏ္သတၲိမႇာ တိုင္းတာခ်က္မ်ားအရ ေျမာင္း၀ႀကီးတြင္ ၈ ဒသမ ၉၊ ေရလယ္ဗိုလ္တဲတြင္ ၉ ဒသမ ၆၊ ေရႊကြၽန္းေမ်ာ(၂)ဟိုတယ္(မိုင္းေသာက္)တြင္ ၉ ဒသမ ၁ ႏႇင့္ ေဖာင္ေတာ္ဦးတြင္ ၉ ဒသမ ၀ ရႇိေနေၾကာင္းႏႇင့္ ငါးမ်ားေနထိုင္ရန္ အသင့္ေတာ္ဆံုး စံမႇာ ၆ ဒသမ ၅ မႇ ၈ ဒသမ ၅ အတြင္းသာျဖစ္ေၾကာင္းလည္း ရႇမ္းျပည္နယ္၊ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနမႇ တင္ျပထားခ်က္မ်ားအရ သိရႇိရသည္။ အင္းေလးကန္အတြင္း ငါးမ်ဳိးစိတ္ ၅၀ခန္႔ႏႇင့္ လိပ္မ်ဳိးစိတ္သုံးမ်ဳိး၊ ကုန္းေနေရေနႏႇင့္ တြားသြားသတၲ၀ါ ၃၀ မ်ဳိးခန္႔ရႇိေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ ၁၀ ႏႇစ္ခန္႔မႇစတင္ကာ ငါးမ်ဳိးစိတ္မ်ား ေလ်ာ့နည္း ပေပ်ာက္လာခဲ့ေၾကာင္း . . . 'အင္းေလးကန္ထဲက ေရမႇာ pH ပါ၀င္မႈျမင့္ေနပါတယ္။ အဲဒီႏႈန္းေၾကာင့္ ငါးေတြေနထိုင္မႈကို ထိခိုက္လာေတာ့ ငါးမ်ဳိးစိတ္ျပဳန္းတီးမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ေနရပါတယ္။ အင္းေလး၀န္းက်င္မႇာ ေရေမႇာ္ပင္ ပိုမ်ားလာတာ၊ မူမမႇန္တဲ့ နည္းစနစ္ေတြနဲ႔ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာစနစ္က်င့္သံုးၿပီး ခုတ္လႇဲ မီး႐ႈိ႕တာေတြ၊ ကန္အတြင္းကို အမႈိက္သ႐ိုက္နဲ႔ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ကန္ေရျပင္နဲ႔ ေရေအာက္မႇာ ေရထုညစ္ညမ္းမႈေတြ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ဒီေတာ့ ေရေမႇာ္ပင္၊ ေဗဒါပင္ေတြ တစ္ေန႔တျခား တိုးပြားလာၿပီး အနည္ထိုင္ရာမႇ တိမ္ေကာမႈေတြ ျဖစ္ေစခဲ့တယ္။ ဒီလိုေရထုညစ္ညမ္းတာေတြက ငါးမ်ဳိးစိတ္ေတြကို ေပ်ာက္ကြယ္သြားေစႏုိင္ပါတယ္'' ဟုလည္း သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ပညာရႇင္တစ္ဦးက ေျပာၾကားခဲ့သည္။ အင္းေလးကန္ဧရိယာအတြင္း ငါးဖမ္းကြက္ဧရိယာ ၁၅၆၆၉ ဧကရႇိေၾကာင္း၊ အင္းေလးကန္အတြက္ ေရေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းလာမႈေၾကာင့္ အင္းေလးကန္အတြင္းရႇိ ငါးမ်ဳိးစိတ္မ်ား ေနထိုင္က်က္စားရာေဒသ ပ်က္စီးေလ်ာ့နည္းလာမႈေၾကာင့္ လူမ်ားေနထိုင္ရာ ေက်းရြာေဒသမ်ားရႇိ လူေန အိမ္ေျခမ်ားအနီးသို႔ ေရႊ႔ေျပာင္းက်က္စားခဲ့ရာတြင္ ေဒသခံတို႔၏ လြယ္လင့္တကူ ဖမ္းဆီးစားေသာက္ျခင္းခံေနရသျဖင့္ လာမည့္ႏႇစ္မ်ားတြင္ ငါးမ်ဳိးစိတ္အခ်ဳိ႕ ရႇားပါးျပဳန္းတီးေပ်ာက္ကြယ္ႏုိင္သည့္ အေနအထားႏႇင့္ ရင္ဆုိင္ၾကံဳေတြ႔ေနရေၾကာင္းလည္း သံုးသပ္မႈမ်ားရႇိေနသည္။အင္းေလးကန္သည္ ရႇမ္းျပည္နယ္(ေတာင္ပိုင္း)၊ ေညာင္ေရႊ၊ ပင္ေလာင္း၊ ဖယ္ခံုၿမိဳ႕နယ္မ်ားအတြင္းတည္ရႇိေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ဒုတိယအႀကီးဆံုး ကုန္းတြင္းေရခ်ဳိအုိင္ႀကီးျဖစ္ေၾကာင္းလည္း သိရႇိရသည္။ EMG အင္းေလးကန္အတြင္း အင္းငါးထုတ္လုပ္မႈ စဥ္ ခုႏႇစ္ အင္းငါးထုတ္လုပ္မူ ၁ ၂၀၀၅-၂၀၀၆ ၂၂၅၀၀၀ ၂ ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ၂၂၆၇၀၀ ၃ ၂၀၀၇-၂၀၀၈ ၂၅၃၀၀၀ ၄ ၂၀၀၈-၂၀၀၉ ၂၇၈၉၀၀ ၅ ၂၀၀၉-၂၀၁၀ ၂၉၆၇၀၀ အင္းေလးကန္ ေရ၏ pH ဂုဏ္သတၲိ ၁ ေျမာင္း၀ႀကီး ၈ .၉ ၂ ေရလယ္ဗိုလ္တဲ ၉ .၆ ၃ ေကလာ ၈ .၄ ၄ ေရႊကြၽန္းေမ်ာ(၂) ဟိုတယ္(မိုင္းေသာက္) ၉ .၁ ၅ ေရႊကြၽန္းေမ်ာ္(၁) ဟိုတယ္(နန္႔ပန္) ၈ .၉ ၆ အင္းေပါခုံ ၉ .၃ ၇ ေဖာင္ေတာ္ဦး ၉ .၀ အင္းေလးကန္အတြင္းရႇိ ငါးမ်ိဳးစိတ္(၅၀)အနက္ အခ်ဳိ႕ (၁) ငါးျမႇီးနီ (၂) ငါးခံုးၿမီးကြက္ (၃) ငါးလိပ္ျပာ (၄) ငါးတိုင္တက္ (၅) ငါးခံုးမျမႇီးနီ (၆) ငါးခံုးမႀကီး (၇) ျမႇီးနီေခါင္းနီ (၈) ငါးသူငယ္ၾကယ္ေပ်ာက္ (၉) ငါးလူးရီဆစ္ (၁၀) ေက်ာက္ငါးလူး (၁၁) ငါးေရေပၚ(ခ) ငါးပက္လက္ (၁၂) ငါးေျမြမည္း (၁၃) ငါးဇင္စပ္ (၁၄) ငါးဂလိန္ (၁၅) ငါးေၾကာင္ (၁၆) ေငြေရာင္ငါးၾကင္း (၁၇) ငါးလက္၀ါ (၁၈) ျမက္စားငါးၾကင္း (၁၉) ရႇမ္းမင္းသား (၂၀) ငါးေမြထိုးၾကား